کتاب «آشنایی با مواد محدود شده صنایع پوشاک،کفش و چرم» به قلم عبادالله یوسف‌زاده کارشناس رسمی استاندارد چرم، با حمایت مالی شرکت خوشه چرم خاوران تبریز و از سوی انتشارات ییلاق قلم. تبریز به تازگی منتشر شده است.
این کتاب در سه فصل با عنوان‌های «تعاریف-قوانین و مقررات»، «مواد محدود شده شیمیایی مربوط به تولید چرم» و «تجزیه و تحلیل محدودیت‌های استفاده از کروم در دباغی کرومی» تالیف شده است.
در مقدمه کتاب می خوانیم:
در صنعت چرم بزرگ‌ترین خدمات را شرکت‌های شیمیایی به این صنعت ارائه داده‌اند که خود یک شرکت که نه (!) بلکه مثل یک دانشگاه صنعتی از پشتیبانی قوی و غنی علمی و فنی سود جسته‌اند. آنها نیازهای پنهان مشتریان خود را پیدا کرده و بر اساس نیاز آتی آنها اقدام به تولید ماده شیمیایی کرده‌اند. لاجرم هر ماده ساخته شده روی چرم تست شده و امتحان پس داده است. اما متاسفانه در ایران هیچ شرکت کپی‌بردار و تولیدکننده ماده شیمیایی حتی پیش پا افتاده‌ترین آزمایشگاه کنترل کیفی و یا تحقیق و توسعه را ندارد. متاسفانه هیچ نهادی هم بر کیفیت تولیدی آنها نظارت ندارد.
شرکت‌های اروپایی سازنده مواد شیمیایی در بطن جریان ساخت مواد هستند و برای بقای خود سعی می‌کنند با قوانین مصوب هماهنگی داشته باشند. از این رو خیلی از مواد شیمیایی که قبلا توسط شرکت‌های شیمیایی اروپایی تولید می شدند، دیگر تولید نمی‌شوند و یا ماده اولیه ممنوع آنها با مواد مجاز، جایگزین شده است (مثل ساخت دترجنت‌های پایه نونیل فنل‌ها و یا آفت کش‌های کلره و یا برومه شده). اما متاسفانه در ایران احتمال دارد شرکت‌های تولیدکننده مواد شیمیایی با همان ماده اولیه چند سال پیش و با همان تکنولوژی قدیمی به تولید خود ادامه دهند. چون هیچ نظارتی بر کار آنها نیست. خریداران داخلی این مواد بخاطر ارزانی و در دسترس بودن، مشتری خوبی برای کالای بی کیفیت تولیدی هستند، اما این افراد اگر بخواهند چرم به اروپا صادر بکنند، دچار مشکل خواهند شد.
در فصل اول می‌خوانیم:
باید تمام مواد شیمیایی مصرفی چرم‌سازی، قبل از استفاده، تست شوند. از بین مواد مصرفی، آنهائیکه از نظر محیط زیست و سلامتی مشکوک باشند، باید مورد بررسی دقیق قرار گیرند.در مورد مواد مشکوک، چرم‌ساز باید همیشه این سوال را در ذهن خود داشته باشد:
1- آیا می‌توان از مصرف این ماده صرف نظر کرد؟
2- آیا می‌توان این ماده را با ماده دیگری جایگزین کرد؟
3- آیا این ماده، اثرات سوء بر سلامتی و محیط زیست دارد؟
علاوه بر موارد فوق ،چرم تولیدی نهایی هم باید نسبت به بقایای مواد مضر، تست شود، تا اطمینان حاصل شود که محصول تولید شده، ضرری بر سلامتی مصرف‌کننده نهایی و محیط زیست ندارد.
بر این اساس در سال‌های اخیر، مقررات چندی برای تامین ایمنی افراد مصرف کننده چرم، در برابر چرم‌های حاوی فلزات سنگین،PCP ها، رنگ‌های آزو، فرمالدئید، اتوکسیلات‌های نونیل فنل وغیره لازم‌الاجرا شده‌است.
وقتی چرم در ساخت کالاهای چرمی مثل کفش، مبل و تزئینات داخلی اتومبیل، انواع پوشاک و … مصرف می شود، برای کاربران مزایای بسیاری دارد.
اما در مقابل این مزایا، اخیراً بحث‌های زیادی بر روی خطرات احتمالی که بواسطه جذب ناخواسته مواد شیمیایی مضر موجود در چرم، توسط بدن انسان احتمال دارد بروز کند، در گرفته است. علی‌رغم اینکه در گذشته شواهد بسیار کمی از آسیب‌های چرم گزارش شده است، با این حال بعضی دولت‌ها مثل دولت آلمان و قانون‌گذاران اتحادیه اروپا، با وضع قوانین و دستورالعمل‌ها، در تلاش هستند تا از مصرف‌کنندگان چرم، در برابر خطرات احتمالی ناشی از وجود مواد مضر در چرم، حمایت کنند.
در فصل دوم تمامی مواد محدود شده و یا ممنوع شده صنعت چرم به همراه موادی که از آنها با عنوان «مواد دارای ریسک بالا » یاد می شود، بر اساس حروف الفبای انگلیسی فهرست شده و نحوه تست و تشخیص هر کدام از مواد و مقدار دز موجود آنها در کالای تمام شده، بر اساس آخرین استانداردهای روز دنیا بررسی شده است.
در فصل سوم به سوالات اصلی خریداران و مصرف کنندگان و تولید کنندگان چرم و کالای چرمی بطور مفصل پاسخ داده شده است، سوالات عبارتند از:
آیا چرم کرومی سرطان زاست؟
آیا چرم کرومی ایجاد مسمومیت می‌کند؟
آیا چرم کرومی ایجاد آلرژی می‌کند.؟
جواب تک تک این سوالات با استناد به دلایل علمی بطور مفصل بیان شده است.
ما مطالعه فصل سوم این کتاب را برای همه چرم‌سازان ضروری می‌دانیم. دوستان می‌توانند با بکارگیری راه کارهای ارائه شده در این فصل از تولید کروم (VI) در محصولات خود جلوگیری کنند.
