بخش مهمی از سرمايه‌های ملی هر کشور، نيروی کار آن کشور است که اساس توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود. به همين دليل، حفاظت از تندرستی نيروی کار و بهينه‌سازی محيط کار از اهميت ويژه‌ای برخوردار است. اين ضرورت منجر به ظهور دانشی با نام HSE يا «بهداشت، ايمنی و محيط زيست» در جهان شد. در اين زمينه با خسرو ابراهيمی‌نيا، نايب رئيس دوم و مسئول ايمنی و آموزش اتاق اصناف تهران گفت‌وگو کرديم. او از پيشکسوتان ورزشی کشور، نايب رئيس فدراسيون قايقراني، عضو هيأت رئيسه اتاق اصناف تهران، رئيس اتحاديه تالارهای پذيرايی، کارآفرين برتر کشور و موسس چندين کسب و کار موفق در سطح ملی نيز هست.
مفهوم دقيق HSE در ادبيات کار چيست؟
نيروي کار فعال در يک مجموعه حق دارند در محل کار خود به طور کاملا ايمن فعاليت داشته باشند. لذا در سال‌‌هاي اخير مفهوم جديدي در ادبيات کار کشور خلق شده است که به موضوع ايمني، بهداشت و سلامتي محيط کار اهميت ميدهد. در اين مفهوم، «دانش بهداشت حرفه‌ای» به عنوان يک تخصص ويژه، دانشي جديد است اما مفاهيم مطرح شده در آن، از زمان‌هاي بسيار دور مورد توجه قرار داشته است. بهداشت (Health)، ايمنی (Safety) و محيط زيست (Environment) ، (بهداشت، ايمني و محيط زيستHSE) مفاهيم اصلی دانش بهداشت حرفه‌ای را تشکيل ميدهد که سه اصل اساسی در پايه‌ريزی قوانين بهداشت حرفه‌ای محسوب مي‌شود و با کمک آنها مي‌توان در راستای فراهم‌آوري، حفاظت و بالا بردن سطح سلامت نيروي کار گام برداشت. HSE در واقع راهکار مدرن امروزي براي استانداردسازي محيط کار، جلوگيري از مرگ ناشي از کار، صدمات و ايمنی کامل کارگران است؛ راهکارهايي که به نظر مي‌رسد در ايران هنوز تا رسيدن به ايدهآلها، فاصله زيادي دارد.
اين مفهوم چگونه مي‌‌تواند در محيط‌هاي کاري در ايران پياده‌سازي شود؟
همانطور که مي‌دانيد بر اساس ماده 17 قانون نظام صنفي، تمامي واحدهاي صنفي موظف به رعايت کليه موارد ايمني و بهداشتي و کليه استانداردهاي لازم براي فعاليت صنفي خود هستند. همچنين بر اساس بند «ز» ماده 37 اين قانون، اتحاديهها و اتاق‌هاي اصناف، موظف هستند در اين خصوص نظارت لازم را بر عملکرد واحدهاي صنفي داشته باشند. اما اين در حالي است که متاسفانه با وجود اقداماتي که در اين زمينه انجام شده است، اما همچنان با ايدهآلها فاصله زيادي داريم. يکي از دلايل اصلي آن، بي‌‌توجهي برخي از صاحبان مشاغل به موضوع ايمني و سلامت در محيط کار است. معتقدم سلامتي و ايمني پيش از آنکه يک وظيفه شغلي باشد، يک موضوع شخصي است و هر فردي بايد براي ايمني و سلامت فردي و اجتماعي خود ارزش قائل باشد. با اين حال تلاش کرده‌ايم در اين زمينه کلاس‌هاي آموزشي متعددي برگزار کنيم و در اين راستا با اداره آتش‌نشاني نيز جلسات مختلفي برگزار کرديم.
ماحصل اقداماتی که انجام شده، چه بوده است؟
در وهله نخست منطقه 12 تهران به عنوان پايلوت انتخاب شد. در اين راستا يکي از مهم‌ترين بخش‌هايي که با حساسيت بسيار زياد توانستيم مباحث HSE را در آن پياده‌سازي کنيم، واحدهاي صنفي توليدکننده کيف و کفش در منطقه 12 بودند. متاسفانه موضوع ايمني و سلامت در واحدهاي توليد کيف و کفش منطقه 12، بسيار ناديده گرفته شده بود. براي مثال در يک مغازه 14 متر مربعي، 5 الي 6 نفر مشغول به توليد کيف و کفش بودند. وجود مواد قابل اشتعال از جمله چسب از يک سو و روشن بودن وسائل گرمايشي در زمستان يا کپسول‌هاي گاز براي درست کردن چاي، از سوي ديگر، محيط کار بسيار خطرناکي را ايجاد کرده بود. تا جايي که کوچکترين جرقه‌اي موجب آتش‌سوزي گسترده‌اي مي‌شد که نه تنها خطرات جاني زيادي به همراه داشت بلکه سرايت آتش به مغازه‌هاي ديگر، خسارت‌‌هاي مالي فراواني را به ديگر مغازه‌ها وارد مي‌کرد. لذا با کمک آتش‌نشاني و اداره آب و برق و گاز منطقه 12 توانستيم ايمني حداقلي را در اين مناطق ايجاد کنيم هر چند که همچنان به صورت کامل ايمن‌سازي نشده است.
وظيفه اتحاديهها و اتاق‌های اصناف در ايمن‌سازی و بهداشت محيط کار چيست؟
در اين زمينه ذکر يک نکته يا بهتر بگويم، يک هشدار، ضروري است؛ موضوعي که به نظر مي‌رسد بسياري از اتحاديهها هنوز از آن بي‌اطلاع هستند. اتحاديهها بايد بدانند که اگر حادثه‌اي در يک واحد صنفي اتفاق بيفتند و خسارت مالي و جاني به همراه داشته باشد، در صورتي که آموزش‌هاي لازم از سوي اتحاديه به واحدهاي صنفي ارائه نشده باشد، اتحاديه مذکور نيز مجرم شناخته مي‌شود و ملزم به پرداخت 10 تا 15 درصد ديه تعيين شده است. چندي پيش يک قهوه‌خانه در تهران به دليل عدم رعايت مسائل ايمني، دچار حريق شد و متاسفانه سه نفر در آتش‌سوزي کشته شدند. دادگاه پس از شکايت اولياي دم، اتحاديه و اتاق اصناف را مجرم اعلام کرد. يا براي مثال سال گذشته يکي از واحدهاي صنفي که ظروف اجاره مي‌داد، براي برگزاري يک مراسم، يک کولر اجاره داده بود که ظاهرا کولر نقص فني و اتصالي برق داشت. در حين برگزاري مراسم يکي از جوان‌هاي خانواده وقتي اقدام به روشن کردن کولر کرد، دچار برق‌گرفتي شد و جان خود را از دست داد و من به عنوان رئيس اتحاديه تالارهاي پذيرايي، مجرم شناخته و ملزم به پرداخت 15 درصد از ديه شدم. در جريان اين پرونده قاضي اعلام کرد که اگر آموزش‌ها و هشدارهاي لازم به واحد صنفي داده مي‌شد، اتحاديه مقصر شناخته نمي‌شد.
آيا ارائه آموزش‌ها برای واحدهای صنفی هزينه‌بر است؟
به هيچ وجه. اتحاديهها سرفصل‌هاي آموزشي را در اختيار دارند و مي‌توانند به صورت رايگان ارائه دهند. حتي اگر براي واحدهاي صنفي هم هزينه‌اي به همراه داشته باشد، حدود 50 تا 60 هزار تومان است که رقم ناچيزي محسوب مي‌شود. مهم‌ترين نکته اين است که اگر اتاق اصناف و اتحاديهها آموزش‌هاي لازم را به واحدهاي صنفي ارائه دهند، در مواقع بروز مشکل در واحدهاي صنفي، از هر گونه اتهامي مبرا هستند. در اين راستا نيز اتاق اصناف آماده ارائه هرگونه آموزش است. ما به کليه اعضاي اتاق اصناف آموزش‌هاي لازم را ارائه داده‌ايم اما بسياري از اتحاديهها مي‌گويند که مشکلات متعددي که با آن دست به گريبان هستند، فرصت ارائه آموزش‌ها به واحدهاي صنفي را نمي‌دهد.
