استان همدان یکی از استان‌هایی است که در زمینه صنعت چرم طی سال‌های گذشته به ظرفیت‌های قابل‌توجهی دست یافته است و همین موضوع سبب شده که خوشه چرم در این استان در یک بازه زمانی سه سال راه‌اندازی شود. در این مدت توانمندسازی و ایجاد ارزش‌افزوده برای محصولات تولیدشده توسط جامعه هدف مدنظر است.
استان همدان در تعامل با شهرک‌های صنعتی و مراکز علمی مانند فنی‌وحرفه‌ای اهداف سه ساله برای خوشه چرم در نظر گرفته است تا در وهله نخست به تربیت نیروی انسانی در این صنعت پرداخته و در گام‌های بعدی با بازاریابی و فروش صحیح راهی به‌سوی بازارهای بین‌المللی باز کند.
در صنعت چرم حدود ۸۰۰ کالا می‌توان تولید کرد
خوشه صنعتي مجموعه‌اي از صنايع كوچك و متوسط، تشكل‌ها و بنگاه‌هاي خدماتي است كه در يك رشته صنعتي با تكيه بر مزيت‌هاي خاص و سرمايه‌هاي قوام‌يافته مناطق جغرافيايي با اهداف اقتصادي سازماندهي شده‌اند.
محمدجواد بابایی، عامل خوشه چرم استان همدان در گفت‌وگو با مجله اخبار صنعت چرم و کفش درباره اهداف و عملکرد این خوشه صنعتی در این استان عنوان کرد: در استان همدان یک مرکز خلاقیت و نوآوری در صنعت چرم برای شرکت‌های صنعتی ایجاد کرده‌ایم. در صنعت چرم حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ کالا می‌توان تولید کرد، این در حالی است که تنها کیف، کفش و کمربند کالاهای شناخته‌شده چرم در ایران هستند. ما بند ساعت خود را از کشور سوئیس وارد می‌کنیم، حال آنکه ساخت آن یک کار پیش‌‌پا افتاده به‌شمار می‌رود.
بابایی با بیان اینکه قصد دارند به سبد محصولات چرم ایران محصولات جدیدی را اضافه کنند، افزود: برای نمونه در ورزش سوارکاری ۱۶ تا ۱۷ کالای چرمی، از جمله شلاق، دستکش، زین، دهنه‌بند، زانوبند، ساق، کلاه و غیره استفاده می‌شود که الزاما باید با چرم طبیعی ساخته شوند و نمی‌توان آنها را با برزنت یا چرم مصنوعی تولید کرد. البته در ایران به صورت دست‌وپا شکسته برخی از این کالاها تولید می‌شوند و به‌عنوان نمونه، برخی تجهیزات خود را به صورت دست دوم از آلمان وارد می‌کنیم.
به‌دنبال مرکزی برای عملیاتی کردن ایده‌ها
وی در ادامه خاطرنشان کرد: ما در این مرکز به‌دنبال عملیاتی کردن ایده‌های خود هستیم. مشکلات مختلفی در حوزه چرم وجود دارد که بعضی از این مشکلات در زمینه‌های مالی است و برخی در حوزه فنی و مهارتی. ما به‌عنوان عامل توسعه قصد داریم در کنار افرادی که صاحب ایده هستند، قرار بگیریم، به آنها کمک کنیم یا در صورت لزوم به آنها مشاوره بدهیم. در کل با توجه به ارتباطاتی که با بیشتر نهادها داریم، سعی می‌کنیم مشکلات آنها را برطرف کنیم.
وی افزود: برخی مشکلات نیز مربوط به استان همدان است. به‌عنوان نمونه، امکان دارد مشکلاتی در زمینه طراحی یا تزریق زیره وجود داشته باشد. از سوی دیگر، کلاس‌هایی را در زمینه بازاریابی برگزار می‌کنیم. قصد داریم صنعت چرم را به پیش ببریم؛ از این‌رو این مرکز نوآوری را راه‌اندازی کرده‌ایم و در این راستا، جلساتی نیز برگزار می‌کنیم همچنین انجمن و کنسرسیوم صادراتی راه‌اندازی کرده‌ایم و یک روز در میان درباره این مسائل جلساتی را برگزار می‌کنیم. کلاس‌های طراحی برگزار کرده و از اساتید تهران برای آموزش این کلاس‌ها دعوت به عمل آورده‌ایم. در زمینه مشکلات مالی نیز تسهیلاتی ارائه می‌دهیم.
بابایی در ادامه اظهار کرد: آموزش‌های ما در این مرکز در قالب آموزش‌های نرم است و مربی‌های خوبی نیز در این حوزه برای آموزش در خدمت گرفته‌ایم. این آموزش‌ها، آموزش چرم‌دوزی نیست.
وی همچنین با اشاره به تجهیزات این مرکز عنوان کرد: تجهیزات ما در این مرکز به‌روز هستند و معمولاً از تجهیزاتی استفاده می‌کنیم که دیگران به آنها دسترسی ندارند. برای نمونه، طرح‌های کامپیوتری که سال‌هاست در دنیا مورد استفاده می‌شود، اما تولیدکنندگان داخلی ما به خاطر گران بودن قادر به خریداری آن نیستند. علاوه بر این طرح‌های کامپیوتری نیاز به برنامه‌های خاصی مانند کرول دارند. شرکت شهرک‌ها تمام این تجهیزات را خریداری کرده و در این راستا، دوره آموزش کرول را نیز برگزار کرده‌ایم.
بابایی گفت: محل این مرکز نوآوری برای فنی‌وحرفه‌ای استان همدان و تامین‌کننده تجهیزات آن شرکت شهرک‌های صنعتی است. برخی تجهیزات ما در حال آماده شدن است. در این میان، یک کارگاه مدلسازی کفش را نیز راه‌اندازی کرده‌ایم و تجهیزات این کارگاه نیز موجود است.
دوره‌هایی برای بازاریابی
وی ادامه داد: در زمینه بازاریابی نیز دوره‌هایی را برگزار کرده‌ایم. البته تجهیزات ما با توجه به کلاس‌هایی که داریم کم و زیاد می‌شود. سعی داریم کج‌دار و مریز پیش برویم و تا جایی‌که ممکن است شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها بتوانند از این تجهیزات استفاده کنند. وی ادامه داد: همچنین برنامه‌ریزی‌هایی برای سفر تبلیغاتی حضور در نمایشگاه‌ها داریم و اقدامات لازم را برای سفر یا نمایشگاه‌ها انجام می‌دهیم. این مرکز در ساعت اداری یعنی تا ساعت ۲بعدازظهر باز است.
ایجاد کنسرسیوم صادراتی
این فعال صنعت چرم با اشاره به ایجاد کنسرسیوم صادراتی عنوان کرد: هم اکنون هشت نفر عضو این کنسرسیوم صادراتی هستند و افراد سرشناس این صنعت در این کنسرسیوم حضور دارند.
بابایی در ادامه با اشاره به اهداف این کنسرسیوم افزود: چند مشکل اساسی در استان همدان داشتیم که مهمترین آنها، نیروی انسانی بود. به‌عبارت دیگر ما نیازمند یک نیروی انسانی آموزش دیده بودیم. دومین مشکل ما هم اتصال به بازارهای ملی و بین‌المللی بود. در استان همدان تولیدکنندگانی هستند که می‌توانستند تبدیل به برند شوند اما نشده‌اند.
تمرکز بر بازاریابی و فروش
وی با بیان اینکه هدف سوم ما، بازاریابی و فروش است، گفت: در سال جاری تمرکز ما بیشتر در زمینه بازاریابی و فروش است. سال گذشته در زمینه بازاریابی و فروش ۶ دوره آموزشی برگزار کردیم که معمولاً در این دورههای آموزشی بین ۱۶ تا ۲۰ نفر شرکت داشتند. امسال که قصد آموزش زیره را داشتیم، ۵ نفر ثبت نام کرده بودند. به نظر ما برگزاری این دوره ضرورت دارد؛ بنابراین کنسرسیوم تنها هدف صادراتی ندارد و اقدامات دیگری نیز انجام می‌دهد.
وی درباره ایجاد انجمن نیز گفت: انجمن را راه‌اندازی کرده‌ایم. انجمن با کنسرسیوم تفاوت‌هایی دارد. انجمن نفع مالی کمتری دارد اما اعضای کنسرسیوم بیشتر به‌دنبال سود مادی هستند. عامل خوشه، اقدامات مهمی را انجام می‌دهد و از آنجاکه کنسرسیوم نفع مادی دارد، در زمینه فروش و صادرات، اقدامات جدی‌تری انجام می‌دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که بودجه کنسرسیوم چگونه تامین می‌شود، عنوان کرد: هم شرکت شهرک‌های صنعتی و هم اعضای کنسرسیوم، تامین این بودجه را تقبل کرده‌اند. اگر یک فراخوان بدهید ممکن است از اعضای هزار نفری انجمن، ۲۰ نفر حضور پیدا کنند اما در کنسرسیوم همه اعلام حضور خواهند کرد.
بابایی درباره نقش عامل خوشه در زمینه تبلیغات اظهار کرد: در استان همدان امسال یک برنامه در زمینه چرم گذاشتیم، چراکه چرم همدان ناشناخته مانده و حدود ۷۵ درصد کار چرم همدان توسط واسطه‌ها از این استان خارج می‌شود. چون برند آنها مشخص نیست، از این‌رو تصمیم گرفتیم دورههای تبلیغاتی در این زمینه برگزار کنیم تا بنکداران و خریداران آنها را بشناسند، چون ممکن است برخی در نمایشگاه‌ها حضور نداشته باشند، همان‌گونه که ممکن است برخی مجله نخوانند. ما قصد داریم برای این دورههای تبلیغاتی، از شرکت شهرک‌های صنعتی حمایت بگیریم تا هزینه‌های آنها را پرداخت کند. برای کسانی هم که در این صنعت با نفوذ هستند، تبلیغات در نظر می‌گیریم، به شرط اینکه حداقل استانداردها را در تولیدات خود را رعایت کنند. این موضوع سبب ایجاد رقابت بین تولیدکنندگان می‌شود.
وی افزود: اگر در این میان، یک نفر هم پیشرو شود و دیگران متوجه شوند که تبلیغات جواب داده، سبب می‌شود که بقیه نیز این مسیر را در پیش بگیرند. هدف ما این است که بعد از سرمایه‌گذاری در زمینه تبلیغات و بازاریابی چه به صورت مجازی و چه در رسانه و مجله یا بیلبورد این تولیدکنندگان بتوانند یک پله جلوتر بیایند و محصول آنها بدون‌واسطه به دسته مصرف‌کننده برسد. این تبلیغات می‌تواند به واحدهای کوچک‌تر کمک کند، چراکه واحدهای قوی‌تر توان تبلیغات را دارند.
تعامل با دولتی‌ها
این فعال صنعت چرم در پاسخ به این پرسش که عامل خوشه هستید یا با فنی‌وحرفه‌ای کار می‌کنید، گفت: ما به‌عنوان عامل توسعه خوشهْ قصد داریم با نهادهای دولتی همکاری داشته باشیم و آنها را درگیر کنیم تا هر نهادی به توجه به موضوعی که در توسعه خوشه دارد، درگیر شود. به‌عنوان نمونه، درباره صندوق کارآفرینی امید اگر نیاز به تسهیلات داشته باشیم، آنها را درگیر می‌کنیم. یا اگر به آموزش نیاز داشته باشیم، فنی‌وحرفه‌ای، دانشگاه یا جهاد دانشگاه را درگیر می‌کنیم. در کل رویکرد ما در این زمینه بستگی به این دارد که نیاز ما در آن سال چه اموری باشد.
ایجاد فروشگاه دائمی
بابایی در پایان عنوان کرد: یک فروشگاه دائمی محصولات چرم و کفش نیز در میدان باباطاهر همدان تاسیس کرده‌ایم. تولیدکنندگانی که اعضای کنسرسیوم هستند و در خوشه حضور دارند یک نمونه از هر یک از محصولات خود را می‌توانند در این فروشگاه عرضه کنند. میدان باباطاهر محل گذر مسافران است و مسافرانی که علاقه‌مند به چرم باشند می‌توانند از این فروشگاه خرید کنند. این فروشگاه هم تک‌فروشی دارد و هم عمده فروشی. تورهای خارجی نیز از این فروشگاه بازدید می‌کنند. ۴۵ تولیدکننده در این فروشگاه محصولات خود را به نمایش گذاشته‌اند و عامل خوشه برای این تولیدکنندگان بازاریابی می‌کند. برای این فروشگاه یک کاتالوگ مشترک تهیه کرده‌ایم. خوشه حدود یک سال و نیم است که فعالیت خود را آغاز کرده است.
اقدامات خوشه چرم همدان طی سه سال
در ادامه این گفت‌وگو علیرضا توکلی، کارشناس توسعه خوشه شهرک‌های صنعتی استان همدان در پاسخ به این پرسش که شرکت شهرک‌های صنعتی در استان همدان چه سالی تاسیس شده و با چه هدفی شکل گرفته، اظهار کرد: شهرک‌های صنعتی در دو حوزه شکل گرفته است. یک حوزه مربوط به زیرساخت‌ها و شهرک‌سازی است که در زمینه تملک زمین و آماده‌سازی زیرساخت‌ها فعالیت می‌کند و حوزه دیگر، واحدهای صنعتی هستند.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: یک سال است که در شهرک‌های صنعتی خوشه چرم را پیگیری و دقیقاً از ۲۰ آذر سال ۱۳۹۹ فعالیت خود را در زمینه چرم آغاز کرده‌ایم. فعالیت ما تا ۲۰ آذر ۱۴۰۲ ادامه خواهد داشت.
توکلی در پاسخ به این پرسش که عامل خوشه چه اقداماتی در فاصله این سه سال باید انجام دهد، بیان کرد: با عامل توسعه فردی با توجه به دوره‌هایی که زیر نظر شرکت شهرک‌های صنعتی گذرانده، براساس ضوابط مشخصی، قراردادهایی از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی همدان بسته می‌شود. چهار ماه از این ۳ سال اختصاص به فاز مطالعاتی و شناخت دارد. عامل توسعه باید یک کار مطالعاتی جامع در این زمینه انجام دهد و برای این فاز مطالعاتی، سرفصل‌هایی در نظر گرفته‌ایم. در این روند باید نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدیدهای خوشه مورد مطالعه قرار بگیرد که براساس این مطالعات برای سال اول، دوم و سوم برنامه‌ریزی می‌کنیم.
وی افزود: در این مطالعات تمام زنجیره از جمله تهیه مواد اولیه، بازار و… در نظر گرفته می‌شود و تلاش می‌کنیم برای تمام آنها برنامه داشته باشیم. از حلقه اول که مواد اولیه است تا حلقه نهایی که بازار و صادرکننده است را مطالعه کرده و برای آنها برنامه‌ریزی می‌کنیم
این فعال صنعت چرم اظهار کرد: برنامه‌ریزی ما در این سه سال این است که از نقطه A به نقطه B برسیم. اگر برنامه‌ها علمی‌تر، تخصصی‌تر و عامل توسعه خوشه پیگیر آنها باشد، در مدت سه سال، تمام اهداف این صنعت را پوشش خواهیم داد. در سال آخر عامل توسعه باید شبکه‌هایی را ایجاد کند. در سال اول تمرکز شبکه بر تامین مواد اولیه است. در سال ۱۳۹۹ سه نفر از دوستان اعلام آمادگی کردند که چرم موردنیاز بازار را تامین کنند. وی همچنین افزود: در طول سال، یک تا دو نفر را برای عامل خوشه آموزش می‌دهیم. عامل توسعه، یک کار تمام وقت به‌شمار می‌رود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا بودجه‌ای در اختیار عامل خوشه قرار می‌دهید یا خیر، عنوان کرد: بودجه‌ای در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد و اگر درخواستی داشته باشند باید اعلام کنند که برای نمونه مرکز نوآوری به برخی تجهیزات نیاز دارد و ما این نیازها را در سامانه ستاد قرار می‌دهیم و به صورت مناقصه آنها را تهیه می‌کنیم. برخی‌ها تور صنعتی برگزار می‌کنند که در این راستا باید با ما قرارداد ببندند و ما بودجه را به مجری پرداخت می‌کنیم. در حقیقت بودجه‌ای به عامل توسعه پرداخت نمی‌شود.
سخن آخر
توکلی در پاسخ به این پرسش که آیا از عامل خوشه صنعت چرم راضی هستید، اظهار کرد: بله، از آنها رضایت داریم. عامل خوشه صنعت چرم در کار اجرایی بسیار قوی عمل کردند و می‌شود به آنها نمره بیست داد. اگر در طول یک سال بتوانید ۲۵ برنامه را انجام بدهید، کار منحصربه‌فردی کرده‌اید. آنها در ۶ نمایشگاه حضور یافتند که دو نمایشگاه آن خارجی بود و به نوبه خود کار بزرگی است. البته در بازخورد عملکرد و گزارش کار خود قدری ضعیف عمل کردند.
