کرونا جهانی را به چالش کشید. تغییرات اقتصادی را می‌توان در کنار تغییرات فرهنگی در بیش از یک سال اخیر مشاهده کرد و شاید در زمانی نه‌چندان دور، رفتارهای فعلی بخشی از فرهنگ جهانی در حوزه بهداشت شود.
کشورهای ضعیف که به‌طور معمول همیشه دچار آسیب‌های بیشتری می‌شوند، شاید هنوز هم با چالش‌های اقتصادی روبه‌رو باشند اما اقتصادهای قوی‌تر توانسته‌اند با مدیریت درست به نوعی بحران موجود را کنترل کنند و آسیب کمتری متوجه آنها شود.
تولید وابسته به بازار است و تیراژ متناسب با فروش انجام می‌شود. اگر کالایی تولید شود اما فروش نرود، سرمایه به واحد صنعتی برگشت داده نمی‌شود و این مسئله سرمایه در گردش را با خطر آب‌رفت مواجه می‌کند.
واحدهای صنعتی تولید می‌کنند
حسن نصیریان، عضو هیات‌مدیره انجمن چرم ایران درباره وضعیت واحدهای تولیدی در حوزه محصولات چرمی گفت: از زمانی که محدودیت‌های کرونایی دوباره آغاز شد، فروشگاههای تعطیل دچار افت فروش شدند اما واحد صنعتی فعالیت خود را ادامه می‌دهند و تولید در حال انجام است. نمی‌توان فعالیت تولیدی را برای مدت طولانی متوقف کرد. علاوه‌بر این، فعلا وزارت بهداشت صحبتی از تعطیلی واحدهای تولیدی نکرده است. برخی محصولات وابستگی زیادی به مد دارند از جمله پوشاک و محصولاتی مانند کفش. برخی تولیدکنندگان این صنایع عنوان می‌کنند با تعطیلی فروشگاه‌ها و افت فروش آنها، تولیدکنندگان ناچار به کاهش تولید هستند، زیرا انبار شدن محصولات باعث می‌شود برای سال آینده به‌عنوان کالای از مد افتاده برگشت بخورند یا باید آنها را با نرخ پایین‌تری به‌حراج بگذارند؛ بنابراین برخی تولیدکنندگان ناچارند با بازار هماهنگ باشند.
این کارشناس حوزه صنایع خرد در این‌باره توضیح داد: این مسئله برای تعطیلات و توقف فروش طولانی‌مدت صادق است؛ بنابراین تعطیلات دو هفته‌ای یا یک ماهه منجربه توقف تولید و تعطیلی واحد صنعتی نمی‌شود. تولید محصولات انجام می‌شود اما با تعطیلی فروشگاه‌ها و بازار به‌عنوان موجودی در انبار کارخانجات دپو می‌شوند.
او ادامه داد: اگر موجودی انبارها بالا برود، در ادامه شرکت تولیدکننده دچار کمبود نقدینگی می‌شود و ممکن است برای آن مشکلات مالی به‌وجود آید. تعطیلات کرونایی مقطعی می‌تواند در کوتاه‌مدت این مشکلات را ایجاد کند.
کمبود نقدینگی محتمل است
عضو هیات‌مدیره انجمن چرم ایران یادآور شد: برای تامین هزینه‌هایی مانند خرید مواد اولیه موردنیاز، پرداخت دستمزد کارگران، مالیات، آب، برق و…، باید فروش انجام شود تا صنعتگر بتواند چراغ بنگاه اقتصادی خود را روشن نگه دارد و تولید ادامه داشته باشد. اگر تعطیلات طولانی شود، به‌ناچار تولیدکننده باید تیراژ را متناسب با وضعیت بازار کاهش دهد و در نتیجه هزینه‌های جاری تامین نخواهد شد.
نصیریان اظهارکرد: تعطیلات چندروزه ممکن است وقفه‌ای در نقدینگی ایجاد کند که در این‌باره اگر بانک‌ها همراهی کنند و تسهیلات در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهند، مشکل حادی پیش نخواهد آمد.
قدرت خرید مردم تاثیرگذارتر از کرونا
این فعال صنعت با اشاره به سطح درآمد مردم و تاثیر آن در تولید و بازار، افزود: تمام اما و اگرهایی که در حوزه تولید و بازار محصولات چه در صنایع بزرگ و چه خرد در شرایط کرونایی مطرح می‌شود، به موضوعی مهم‌تر بستگی دارد و آن هم توان خرید مردم است. آنچه از وضعیت موجود برآورد می‌شود، کاهش روزبه‌روز قدرت خرید مردم است. به‌عنوان مثال، اگر پیش‌تر فردی سالانه ۲ جفت کفش خریداری می‌کرد، درحال‌حاضر به‌دلیل افزایش قیمت‌ها و ناکافی بودن میزان درآمدها، ممکن است هر ۲ سال یکبار مبادرت به خرید یک جفت کفش کند.
عضو هیات مدیره انجمن چرم ایران تصریح کرد: تاثیر این موضوع در تولید بیش از مسائل موقتی مانند شیوع ویروس کروناست. پیش‌تر هم فعالان بازار خودرو عنوان کردند با کاهش قدرت خرید مردم، سنتی که در بازار خودرو وجود داشت و صاحبان خودرو هر بار خودروهای خود را با مدلی بالاتر تعویض می‌کردند، از بین رفته است. افراد ترجیح می‌دهند با تعمیر خودرو حداکثر استفاده را از مدل قدیمی خود بکنند.
کرونا مانع رشد تولید شد
نصیریان در ادامه با بیان اینکه پیش از کرونا، تولید با تحریم روبه‌رو بود، عنوان کرد: پیش از کرونا، تولیدکنندگان با عبور از بحران‌های تحریمی به‌دنبال رشد تولید بودند اما شیوع یکباره این ویروس، همه نقشه‌ها را نقش بر آب کرد و باعث شد میزان تولید و فروش سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ کاهش پیدا کند. درحالی‌که با بسته شدن مرزها به روی کالاهای مشابه تولید داخل، تولیدکنندگان در حال افزایش سهم خود در بازار داخل بودند. هنگامی‌که کرونا شیوع پیدا کرد، در کنار مسئله تحریم، بالا رفتن نرخ مواد اولیه، ارز و… همه آنها سبب شد قدرت خرید مردم بسیار کاهش پیدا کند و این امر به‌طور مستقیم روی میزان تولید واحدهای صنعتی تاثیر گذاشت. تمام کالاهای صنعتی به‌استثنای محصولات غذایی درگیر این معضل بودند و هستند.
کرونا و تعدیل نیرو
نصیریان درباره وضعیت اشتغال و تعدیل نیرو در واحدهای تولیدی اظهارکرد: همان‌طور که در بالا عنوان شد با عبور از وضعیت بحرانی تحریم و ممنوعیت واردات، تولیدکنندگان به‌دنبال افزایش تیراژ بودند. اگر این امر محقق می‌شد، اشتغالزایی هم به‌دنبال داشت اما با همه‌گیری این ویروس، پیش‌بینی افزایش تولید محقق نشد؛ در نتیجه افزایش نیرو هم انجام نشد. وی ادامه داد: برخی تولیدکنندگان هم برای حفظ تولید و با توجه به کاهش تیراژ تولید، ناگزیر شدند تعدیل نیرو داشته باشند. هرچند برخی دیگر از تولیدکنندگان هم در حوزه مسئولیت اجتماعی با وجود بیکاری نیروها، کارگران را تعدیل نکردند و سعی کردند با وجود نامساعد بودن وضعیت اقتصادی، کارگران خود را بیکار نکنند.
تغییر شیوه فروش تولیدکنندگان
یکی از دستاوردهای شیوع ویروس کرونا، جدا شدن اجباری تولیدکنندگان صنایع خرد از روش‌های سنتی بود. آنها ناگزیر شدند برای ادامه فعالیت‌ها بیشتر به سوی شیوه‌های نوین تولید و فروش محصولات پیش بروند. عضو هیات‌مدیره انجمن چرم ایران در این‌باره گفت: یکی از تغییراتی که در شیوه‌های فروش در صنایع چرمی رخ داد، افزایش سطح فروش محصولات به‌شکل غیرحضوری و اینترنتی بود. به‌عنوان مثال، من به‌عنوان تولیدکننده اگر پیش‌تر فقط یک درصد فروش اینترنتی داشتم و این عدد در سال ۹۹ به حدود ۸ درصد رسید.
نصیریان افزود: فروشگاههای اینترنتی در شرایط کرونا فعال‌تر شدند، به‌ویژه اینکه برای ترغیب افراد به خرید مشوق‌هایی هم درنظر گرفته می‌شود. بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ در حال اصلاح زیرساخت‌های فروشگاههای اینترنتی خود هستند تا در شرایط مشابه کرونا، تیراژ تولید دچار آسیب نشود. پیش‌بینی این است که فروش اینترنتی امسال نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کند.
تولیدکنندگان بزرگ وضعیت مطلوب‌تری پیدا کردند
سیدجواد حسینی‌خواه از دیگر فعالان صنایع خرد وضعیت تولید در دوره سونامی کرونا گفت: سال گذشته تولیدکنندگان همزمان با افزایش نرخ ارز، با شیوع یکباره ویروس کرونا روبه‌رو شدند و این فشاری مضاعف بر تولید بود. وی افزود: با بسته شدن مرزها و ممنوعیت واردات رسمی و همچنین با افزایش نرخ ارز که واردات غیررسمی هم صرفه‌اقتصادی نداشت، تولیدکنندگان به‌دنبال افزایش تیراژ بودند. اما با همه‌گیری کروناویروس فروش با رکود روبه‌رو شد، البته تولیدکنندگان در ادامه راهکارهای برون‌رفت از آن را پیدا کردند. او ادامه داد: در سال ۱۴۰۰ با ثابت شدن نسبی نرخ ارز تولیدکننده روشن‌تر می‌تواند برنامه‌ریزی داشته باشد. درحال‌حاضر که پیک چهارم کرونا دوباره آغاز شده و با تعطیلی‌های مقطعی روبه‌رو هستیم، این امر به‌طور قطع نخستین آسیب را به فروش محصولات تولیدی می‌زند. این فعال صنعت با بیان اینکه در تولیدکنندگان بزرگ سال ۱۳۹۹ با وجود شیوع ویروس کرونا شرایط بدی نداشتند، گفت: میدانی بسیار رقابتی، تولیدکنندگان را به شرایط مطلوب نزدیک کرد. به‌نوعی تولیدکنندگان آبدیده‌تر و خریداران واقعی شدند.
فروشندگان خرد در حال کوچک شدن
حسینی‌خواه در پاسخ به این پرسش که منظور از خریداران واقعی چیست، گفت: با توجه به وضعیت اقتصادی موجود کشور، هزینه‌ها اعم از مالیات، اجاره‌بها، نرخ مواد اولیه و هزینه‌های جاری بسیار بالا رفته است و این امر مربوط به یک صنعت نبوده و تمام بنگاه‌های اقتصادی کشور را درگیر کرده است.
وی ادامه داد: برخی خریداران کالاها، فروشندگان خرد هستند که قدرت پیش‌بینی و تحلیل آینده را ندارند. آنها به رفع نیازهای کوتاه‌مدت خود مشغول هستند. به‌عنوان مثال، با کمترین سود محصولات را به‌فروش می‌رسانند. اما این امر با برخورد با تکانه‌هایی غیرقابل پیش‌بینی آسیب جدی به کسب‌وکار وارد می‌کند و حتی منجربه تعطیلی آن هم می‌شود. او گفت: با سودهای ۲۰ درصدی بانکی، افزایش نرخ ارز، افزایش میزان مالیات، خواب کالا، برگشت محصولات و… باید تولیدکننده و فروشنده برآورد درستی از میزان سود داشته باشند تا در واقع دخل و خرج با هم همخوانی داشته و وضعیت مالی به‌گونه‌ای باشد تا در شرایط اضطراری واحد تولید دچار آسیب جدی و خطر تعطیلی قرار نگیرد.
این امر را در تولیدکنندگان و فروشندگان خرد کمتر می‌بینیم. حسینی‌خواه اظهارکرد: گاهی پیامد آسیب یک بخش، دیگران را هم درگیر می‌کند و اگر تولیدکنندگان و فروشندگان خرد نتوانند برآورد درستی از وضعیت موجود داشته باشند، دیگران را هم با خود پایین می‌کشند. وی ادامه داد: با شیوع کرونا خطرات و تهدیدهای تولید افزایش یافت و آنهایی ماندند و می‌مانند که قدرت تحلیل بیشتری نسبت‌به آینده داشته باشند. آنهایی که این تجزیه‌وتحلیل را از قبل نداشته باشند، کوچک می‌شوند یا از بین می‌روند. این فعال صنعت با بیان اینکه امسال هم این روند ادامه خواهد داشت، گفت: سال ۱۴۰۰ موضوعات سیاسی مانند انتخابات و برجام و مسائلی که این اتفاق‌ها در دل خود دارند، تاثیرگذارتر از کروناویروس است؛ از این‌رو تا تیرماه تولید با افت فروش روبه‌رو خواهد بود. البته فعالیت تولیدی باید انجام شود، چون بازار نیاز دارد اما با توجه به شرایط موجود این نیاز نهان است.
وی اضافه کرد: این تولیدکننده قدرتمند است که می‌تواند در سیستم توزیع و فروش خود با بازاریابی نوین به این نیازها دست پیدا کند. حسینی‌خواه با بیان اینکه پس از تیر وضعیت به شرایط عادی برمی‌گردد، گفت: درحال‌حاضر، نگرانی از اثرات برجام و انتخابات بیشتر از شیوع ویروس کروناست. تولیدکننده توانسته با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا برنامه‌ریزی داشته باشد اما مسئله برجام و انتخابات قابل پیش‌بینی نیست و نیاز به ریسک دارد. این تولیدکننده تاکید کرد: برای مبارزه و ماندگاری در بازار باید ریسک‌پذیر بود اما این خطر کردن هم باید با برنامه باشد. در نتیجه باید گفت با قدرت تحلیل بالا و ریسک‌پذیری می‌توان از بحران‌ها و در شرایط فعلی از وضعیت کرونایی کشور عبور کرد.
وضعیت امسال بهتر از گذشته
در ادامه قاسم سعیدی‌نژاد از دیگر فعالان صنعت در پاسخ به وضعیت تولید و کرونا به مسائل سیاسی آینده و نتایج آن اشاره کرد و گفت: دولت دوازدهم در حال پایان است و مشخص نیست دولت بعدی کیست؛ بنابراین شرایط امسال با سال گذشته به‌طور کلی متفاوت است. وی افزود: در بازار شب عید ۱۳۹۹، تولیدکنندگان بدون هیچ آمادگی وارد وضعیت بغرنج همه‌گیری ویروس کرونا نه‌تنها در کشور که در جهان شدند. وضعیت به‌وجود آمده، شبیه این بود که یک وسیله نقلیه به یکباره ترمز بزند. از این‌رو تولید و به‌ویژه بازار آسیب جدی دید. این فعال صنعت با بیان اینکه در حال‌حاضر از آن شرایط غیرقابل پیش‌بینی عبور کرده‌ایم، گفت: سال گذشته تجربه بی‌سابقه‌ای برای کسب‌وکارهای جهانی رقم خورد اما با این تجربه، پیش‌بینی می‌شود وضعیت بازار خیلی بهتر از سال گذشته باشد.
او یادآور شد: این سیاست‌های تصمیم‌گیران است که تاثیر زیادی در حوزه کسب‌وکار خواهد داشت اما به‌طور معمول وضعیت برای صنعتی مانند صنعت کیف و کفش این‌گونه است که ۶ ماه نخست سال نوعی رکود بر بازار حاکم است و نیمه دوم که فصل اوج فعالیت تولیدکنندگان است باید دید سیاست‌های دولت سیزدهم درباره تولید داخل چه خواهد بود.
سعیدی‌نژاد در پایان تاکید کرد: به‌دلیل تغییر دولت، جهش ویروس کرونا از نوع اولیه به انواع انگلیسی و افریقایی و… باید احتیاط‌های لازم را داشت؛ از این‌رو تولیدکنندگان داخلی باید برنامه‌های تولید و فروش خود را برای امسال بر این مبنا هدف‌گذاری کنند اما با توجه به تجربه‌های کسب شده کرونا و تعطیلات مقطعی نمی‌تواند تاثیر جدی روی تولید داشته باشد.
پیامدهای کرونایی قابل پیش‌بینی شده است
روح‌اله زینلی یکی از تولیدکنندگان میانی صنعت درباره وضعیت تولید با سونامی کرونا به صمت گفت: اوج فروش تولیدکنندگان برای ماه‌های دی و بهمن است که می‌توان گفت با توجه به وضعیت موجود (شیوع ویروس کرونا) بازار شب عید به معنای سال‌های گذشته وجود نداشت. وی افزود: برای امسال چشم‌انداز روشنی برای وضعیت تولید و بازار متصور است، زیرا با ممنوعیت واردات کالاهایی که در داخل تولید می‌شوند، تولیدکنندگان دقیق‌تر هدف‌گذاری کرده‌اند؛ در نتیجه در کنار اپیدمی شدن ویروس کرونا برنامه‌ها پیش‌بینی شده است.
این فعال بازار صنعت با اشاره به تامین مواد اولیه و مشکلات آن در داخل افزود: در شرایط موجود هم اگر مواد اولیه در زمان مناسب به‌دست صنعتگر برسد، به‌راحتی می‌توان نیاز بازار داخل و خارج را پوشش داد. همان‌طور که بارها عنوان شده، مواد اولیه تولید کشور دارای نوسانات قیمتی بسیار بوده که تاثیر زیادی روی تولید و بازار داشته است. زینلی با اشاره به افزایش نرخ تمام‌شده محصولات عنوان کرد: بخشی از بازار تولیدکنندگان، بازار کشورهای همسایه است از این‌رو مسائلی مانند پیامدهای شیوع ویروس کرونا که مسئله‌ای جهانی به‌شمار می‌رود، قابل پیش‌بینی است.
سخن پایانی
بنابراین گزارش به‌نظر نمی‌رسد بازار امسال نسبت‌به شرایط سال ۱۳۹۹ وضعیت بدتری داشته باشد. تولیدکنندگان و فعالان بازار به‌هر ترتیبی بود این شرایط بغرنج را پشت‌سر گذاشتند و با زحمت بسیار توانستند فعالیت خود را ادامه دهند. با توجه به ثبات نداشتن بازار داخل، پارامترهای زیادی وجود دارد که می‌تواند وضعیت را تغییر دهد اما به‌طور قطع، اپیدمی ویروس کرونا در کنار تحریم‌ها مشکلات نقدینگی را افزایش داد و با توجه به شرایط اقتصادی موجود کشور منجربه کاهش حجم سرمایه در گردش واحدهای تولیدی شد.
در برآوردی کلی، از نظر فعالان صنایع خرد، مسائل سیاسی موجود از جمله انتخابات و برجام تاثیر بیشتری از کروناویروس در تولید دارد و نگرانی موجود، بیش از پیک چهارم کرونا، مربوط به این دو مسئله سیاسی است. در حوزه کرونا و تحریم تولید به‌نوعی از گردنه بحران عبور کرده است. حال باید منتظر بود و دید در ۳ ماه دوم سال حوزه سیاست آبستن چه اتفاقاتی خواهد بود.
فاطمه امیر احمدی
منبع: روزنامه صمت
