استان قم با دارا بودن بیش از ۴۰۰ واحد صنعتی فعال و با تامین ۶۰ درصد نیاز کشور، قطب اصلی تولید کفش‌های ماشینی و صندل در کشور به‌شمار می‌رود. صنعت کفش نخستین صنعت اشتغالزای قم به‌شمار می‌رود. برای اطلاع از وضعیت صنعت کفش مجله اخبار صنعت چرم و کغش با رئیس انجمن کفش ماشینی استان قم گفت‌وگویی انجام داده است.
جواد شعبان‌زاده ۴۲ ساله از ۱۶ سالگی وارد کار صندل‌سازی و دمپایی شده است. پدر او نیز از سال ۱۳۶۶ وارد این صنعت شده است. او هم‌اکنون کسوت رئیس انجمن کفش ماشینی استان قم را دارد.
قدمت تولید کفش در قم به ۴ نسل می‌رسد
رئیس انجمن کفش ماشینی استان قم با اشاره به سابقه صنعت کفش در استان قم عنوان کرد: صنعت کفش استان قم یک سابقه ۶۰ ساله دارد. در قدیم در قم گیوه تولید می‌شده و از آنجا استارت صنعت کفش در این شهر رقم می‌خورد. به تدریج دستگاه تزریق وارد قم شده و با تولید انواع گالش این تولیدات رونق می‌گیرد. در قدیم گالش بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفت و این مربوط به حدود ۵۰ سال پیش است. به مرور زمان انواع مدل‌های دمپایی وارد بازار می‌شوند. همزمان با تاسیس کفش ملی این اتفاق‌ها در قم نیز روی می‌دهد.
یکی دو واحد دمپایی تولید کرده و به‌تدریج رشد پیدا می‌کنند. قم طی این سال‌ها چهار نسل تولیدکننده دمپایی و کفش را پشت‌سر گذارنده است که هر کدام سابقه ۱۵ ساله فعالیت دارند. هم‌اکنون شاهد حضور نسل چهارم هستیم که صنعتگران ما بسیار خوش ذوق وارد این صنعت شده و انواع صندل‌های طبی با زیره‌های مختلف تولید می‌کنند. در حال حاضر دو سه سالی است که استان قم در راستای انقلاب صنعتی پایپوش قرار گرفته است.
وی افزود: در سبد کالایی استان قم صنعت کفش بسیار فعال شده‌اند، به‌گونه‌ای که ۵۰ درصد انواع صندل‌ها و ۵۰ درصد کفش‌های ورزشی، اداری و پرسنلی و چکمه‌های بهداشتی در کشور را تولید می‌کنند.
رئیس انجمن کفش ماشینی استان قم ادامه داد: در استان قم حدود ۴۰۰ واحد تولیدی مشغول به فعالیت هستند و نخستین صنعت اشتغالزای قم صنعت کفش است. نگاه مدیران به صنعت کفش بسیار مثبت است، چراکه یک صنعت کاملا بومی‌شده در استان به‌شمار می‌رود و به شدت رو به رشد و به‌روز شدن است. فعالان این صنعت ماشین‌آلات به‌روزی را خریداری کرده‌اند.
این صنعت اشتغالزا حدود ۳۵ هزار نفر شغل به‌وجود آورده که از این تعداد حدود ۱۵ هزار اشتغال مستقیم و نزدیک به ۲۰هزار نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است.
۶۰ درصد پاپوش ایران در قم تولید می‌شود
شعبان‌زاده یادآور شد: در استان قم سالانه ۱۴۰ میلیون جفت پاپوش تولید می‌شود که حدود ۶۰ درصد تولید پاپوش در ایران متعلق به استان قم است و حدود ۷۰ درصد تولیدات صندل، دمپایی، کفش‌های ورزشی و پرسنلی و اداری از طریق استان قم صادر می‌شود، به‌گونه‌ای که استان قم ترمینال صادرات صنعت کفش کشور شده و حتی استان‌های دیگر در زمینه کفش، به واسطه تجاری که در قم هستند، محصولات خود را صادر می‌کنند و فضای صادراتی بسیاری خوبی در این استان شکل گرفته است.
وی در پاسخ به این پرسش که قیمت محصولات چگونه است، گفت: با توجه به موضوع تورم در کشور، قیمت انواع کفش گران شده است. مواد اولیه همانند پی‌یو و… نیز بسیار گران شده‌اند، البته باید یادآور شد که قیمت‌های جهانی نیز افزایش یافته‌اند.
توزیع ناعادلانه بورس کالا
این فعال حوزه کفش با اشاره به این موضوع که مشکل صنعت کفش در زمینه تامین مواد اولیه‌ای است، گفت: مواد اولیه صنعت کفش در بورس کالا عرضه می‌شود که البته باید یادآور شد که توزیع بسیار ناعادلانه‌ای بر شبکه بورس کالا حاکم است.
در صنعت کفش عمده مواد مصرفی شامل مواد پی‌وی‌سی، ای‌وی‌ای و پی‌یو است که در زمینه ای‌وی‌ای مواد داخلی وجود ندارد و عمدتا وارداتی است که در این راستا هیچ مشکلی نداشته‌ایم، چراکه به‌صورت وارداتی و با قیمت جهانی خریداری شده است و قیمت این مواد با موادی که چینی‌ها خریداری کرده‌اند، یکسان است. در زمینه پی‌وی‌سی، عرضه آن در بورس کالا ناعادلانه است، چراکه پتروشیمی‌ها عرضه‌های کمی در بورس دارند و در حقیقت با این عرضه‌های کم قصد دارند که بازار را مدیریت کنند که در بورس سبب رقابت شوند. برای نمونه اگر مصرف پی‌وی‌سی در هفته هزار تن باشد، این هزار را به‌گونه‌ای مدیریت می‌کنند که تقاضا بالای هزار تن باشد تا یک رقابتی تا سقف ۲۵ درصد را شکل بدهند، با این روال طبیعی است که با افزایش ۲۵ درصدی قیمت‌ها همراه شویم. خریداران کلان سود می‌برند، اما حاشیه سود صنایع پایین‌دست کاهش پیدا می‌کند.
در دنیا به صورت متداول محصول خام پتروشیمی بین ۴۴ تا ۴۵ درصد سود دارد که باید بین سه تا چهار نوع تولید این سود تقسیم شود. برای نمونه الکل که پتروشیمی شازند آن را تولید می‌کند تبدیل به نوعی روغن (دی‌اوپی) می‌شود و آن روغن تبدیل به پودر پی‌وی‌سی می‌شود که در صنایع وابسته از جمله کفش مورد استفاده قرار می‌گیرد. ۴۵ درصد سود باید بین این سه فرآیند تقسیم شود. در ضمن با رانتی که ایجاد می‌شود و با مدیریت که واحدهای پتروشیمی انجام می‌دهند، حلقه سود در فرآیند اول خلاصه می‌شود و این موضوع سبب می‌شود که کالای ما از ویژگی رقابتی و صادراتی خود خارج شود. پتروشیمی‌ها و شبکه توزیع بورس باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که این میزان سود توزیع شود. در کشور واحدهای پتروشیمی بسیار هستند، اما موضوع آن است که میزان خام‌فروشی در کشور بالاست.
شعبان‌زاده افزود: باید اولویت تامین نیاز داخل باشد و مازاد آن را صادر کرد و برای صادرات آن نیز یک مدت زمان ۴۵ روزه داده شود که اگر تا ۴۵ روز در بورس کسی خرید نکرد، اقدام به صادرات کنند، این در حالی است که این زمان حدود ۲ هفته است، بنابراین در داخل با کمبود روبه‌رو می‌شویم و این کمبود سبب ایجاد رانت و دلال‌بازی می‌شود و تولیدکننده محصول نهایی متضرر می‌شوند، به‌ویژه تولیدکنندگانی که توان مالی کمتری دارند و قادر به خرید مواد اولیه برای ۴۵ روز را ندارند.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه شما هم تولیدکننده و هم بازرگان هستید، بازار صادرات را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: در زمینه صندل طبی ما این ادعا را داریم که صندل‌های ما قابلیت رقابت با کل دنیا را دارند.
چرا صنعت کفش در قم رشد کرده است
رئیس انجمن کفش ماشینی استان قم در ادامه با اشاره به این موضوع که چرا در قم تولید صندل و مشاغل خانگی رشد کرده است، گفت: استان قم به لحاظ اقلیم مذهبی و فرهنگ مذهبی بودن، بسیاری از زنان قمی ترجیح می‌دهند در منزل کار کنند، از این‌رو بسیار مشتاق مشاغل خانگی هستند و بسیاری از محلات در استان قم تبدیل به کارگاههای دوزندگی کفش صندل و کفش‌های ورزشی شده‌اند. همین محلی شدن کار سبب کاهش قیمت تمام‌شده شده است.
حضور در نمایشگاه
شعبان‌زاده همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا در نمایشگاه‌ها حضور دارید و در کل چه برنامه‌هایی برای نمایشگاه دارید، گفت: پنجمین نمایشگاه صنعت کفش را در استان قم در سال ۱۳۹۸ برگزار کرده‌ایم که به اذعان تمام رسانه‌ها، یک نمایشگاه کاربردی و در خور بود. در نمایشگاه آخر ۱۹۸ تاجر خارجی از ۳۱ کشور حضور داشتند که منجر به قراردادهای خوبی شد. در نمایشگاه قم موضوع برای ما ملی و بین‌المللی بوده است.
مشتریان خارجی با دید ملی به نمایشگاه نگاه می‌کردند و به انتظارات خود در نمایشگاه رسیدیم. نمایشگاه قم یکی از نمایشگاه‌های موثر در حوزه کفش در کشور بوده است. این دو سال به دلیل کرونا نتوانستیم نمایشگاه برگزار کنیم و تمام تجار و تولیدکنندگان منتظر هستند که امسال نمایشگاه را برگزار کنیم.
دوره‌های قبل زمان برگزاری نمایشگاه ۲۰ دی تا ۵ بهمن بوده، امسال تاریخ نمایشگاه ۲۵ دی ماه ۱۴۰۱ خواهد بود، دکوراسیون جزو اولویت‌ها ماست که گرید A را اجرا خواهیم کرد. البته سعی می‌کنیم قبل از نمایشگاه تاریخ دقیق را اعلام کنیم. امیدواریم پرشکوه‌تر از قبل بتوانیم این نمایشگاه را برگزار کنیم.
وی ادامه داد: اینکه نمایشگاه در دو سال گذشته برگزار نشد، به این دلیل بود که تقاضا بسیار بالا بود و حدود ۶ هزار متر فضا داشتیم اما تقاضای ما ۲۵ هزار متر بود. برای نمونه در سال ۱۳۹۸ هر متقاضی ۱۰۰ متر جا درخواست داده بود، اما ما ۳۰ متر به آنها جا داده بودیم. هم فضا کم بود و هم شرایط کرونایی بود. هم‌اکنون منتظریم سایت نمایشگاهی قم آماده شود که اواخر اسفند ماه این اتفاق افتاد، در سال ۱۴۰۱ با حضور تجار داخلی و خارجی و با قدرت نمایشگاه بین‌المللی را برگزار می‌کنیم.
