حسن مختاری
نهاد حقوقی بیمه منشائی اروپایی دارد و به مفهوم رایج، در فقه اسلامی پیشینه ای ندارد. هر چند برخی از قرارداد‌های خاص در نظام حقوقی اسلام، مانند حق عُمری شرط ضمانت نفقه مادام العمربرای همسر شباهتی صوری با این نهاد حقوقی دارد.
فقیهان مسلمان در نیمه اول قرن سیزدهم با این نهاد حقوقی که در زبان های فارسی و ارد و(بیمه) و در عربی تامین یا سیکوریتا نامیده می‌شود، آشنا شدند وآن را در نظام حقوقی اسلام تجزیه و تحلیل فقهی کردند.
در سال‌های اخیر، پیشرفت صنعت، گسترش سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف، وابستگی نظام تجارت و اقتصاد به بیمه و تأثیر آن در زندگی بشر سبب شد که فقهای مسلمان به بررسی جدّی این نهاد حقوقی و تحلیل فقهی آن بپردازند.
متاسفانه اغلب ما چون نیاز و ابتلایی به موارد بیمه‌ای نداشته ایم و فقط مفهوم بیمه برای ما تداعی بیمه کارگر و کارفرما (تامین اجتماعی )و اخیرامطرح شدن بیمه آتش سوزی و عمر و چند مورد بسیار نادر بیمه است. اگر در مورد برخی بیمه ها که اسم و رسم بالاتری دارند چیزی بشنویم، سریع عکس العمل منفی نشان داده و حتی با ذهنیت نداشتن پول به جزئیات آنها را هم توجه نمی کنیم.
این مسئله در حالی است که اقشار متوسط و بعضا پایین تر بخاطر محدودیت منابع مالی و صرفا جابجایی چک ها و اسناد اعتباری آسیب پذیر تر بوده و بیشتر نیاز به این امور دارند.
از آنجا که مبحث بیمه شامل یک عرصه وسیع و پر مشکل است کاسبان گروه دوم که در بالا اشاره شد به علت عدم شناخت و راه‌کارهای استفاده بهینه از آنها چه بسا بسیاری امتیازات و تسهیلات جبرانی را از دست می دهند. نمونه بسیار محسوس و فراموش نشده ساختمان پلاسکو کاملا موید این مدعا است.
با توجه به لزوم فراگیری این اطلاعات، عناوین بسیار مهم و قابل استفاده را در این جا عنوان می‌نمایم:
اصطلاحات زیر صرف نظر از هر معنی و مفهوم دیگری كه ممكن است داشته باشند در این شرایط عمومی با تعریف مقابل آن به كار رفته است.
بیمه گرشركت بیمه ای است كه مشخصات آن در این بیمه نامه نوشته شده است و در ازای دریافت حق بیمه، متعهد به جبران خسارت های احتمالی طبق شرایط مندرج در بیمه نامه می باشد.
بیمه گذارشخص حقیقی یا حقوقی مذکور در این بیمه نامه است که بیمه را خریداری نموده و متعهد پرداخت حق بیمه آن می باشد.
ذینفع هم شخصی است كه بنا به درخواست بیمه‌‌گذار نام وی در این بیمه نامه درج گردیده است و تمام یا بخشی از خسارت به وی پرداخت می‌شود.
اگرچه در حال حاضر با توجه به توسعه محدوده صنعت بیمه و تثبیت جایگاه آن در جوامع شاهد معرفی بیمه‌های جدید با تعهدات متنوع و پوشش عرصه های گوناگون هستیم.
متاسفانه همانگونه که در ابتدا این مبحث اشاره شد ما حتی از اسم و هویت بسیاری از قراردادها و بیمه ها اطلاعاتی نداریم.
اصولابیمه‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
بیمه اشخاص
بیمه اموال
بیمه مسئولیت
البته برخی بیمه های خاص نیز اخیرا در ایران بوجود امده است.
در اینجا نام برخی از بیمه ها که گروه های تحت پوشش آن از اقلیت خاص کمی فاصله داشته و قابل استفاده اقشار متوسط است نام می برم :
1) بیمه مسافرتی
2) بیمه تکمیلی
3) بیمه آتش سوزی
4) بیمه حوادث
5) بیمه اتومبیل ،موتورسیکلت
6) بیمه عمر
7) بیمه زنان خانه دار
8) بیمه مسئولیت
9) بیمه طرح مخصوص
10) بیمه مهندسی
11) بیمه باربری
12) بیمه پول
13) بیمه اعضا بدن
14) بیمه سرقت
15) بیمه خاص: بیمه‌های خاص شامل
بیمه مرهونات بانکی (وام های بانکی)
بیمه نامه پول در صندوق
بیمه شتر مرغ
بیمه اسب
و ده‌ها مورد دیگر که شاخه‌هایی از این موارد باشد. مسئولیت ها و حیطه های متفاوت و مختلفی را دارند اما بطور کل از یک نوع روند و عملکرد برخوردارند و چنانچه بیمه شده با اطلاع کافی از تفاوت های این بیمه ها و اشراف بر تعهدات آنها اقدام نماید، از پشتیبانی و آرامش بیشتری برخوردار خواهد بود.
ادامه دارد…
