بازگشت کفش‌های قدیمی

طی دوره رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ در آمریکای شمالی ۱۲۰ هزار تعمیرگاه کفش وجود داشت اما اکنون شمارشان به ۵ هزار نفر رسیده است. یعنی از یک تعمیرگاه کفش به ازای ۸۰۰ نفر به یک تعمیرگاه به ازای ۱۱۶ هزار نفر کاهش یافته است. به نظر جیم مک‌فارلند رئیس موسسه خدمات کفش آمریکا (اس‌اس‌آی‌ای) نسل سوم مالک تعمیرگاه کفش در فلوریدا و مورخ صنعت کفش این افت به علت تغییرات جمعیت، فرهنگ و نگرش به کفش است. اما امروز به خاطر معکوس شدن این روند خوش‌حال است.

بعد از دو دهه دشوار، نسل جدید مصرف‌کنندگان در حال رویگردانی از پایپوش‌های مصنوعی کم‌عمر هستند. بلکه به کفش‌هایی از جنس چرم و سایر مواد خام روی می‌آورند که عمری هستند. آقای مک‌فارلند می‌گوید: مشتریان در حال برگشت هستند.
مشتریان و کفش‌دوزها به کجا رفتند؟ آقای مک‌فارلند می‌گوید: مردم بسیاری این تجارت را می‌شناختند. خانواده‌ها بزرگ بودند و بچه‌ها کسب و کار خانواده را ادامه می‌دادند. اما بعد از گذشت چند دهه اوضاع عوض شد. خانواده‌ها بچه‌های کم‌تری داشتند. بچه‌ها به دانشگاه رفتند و سراغ کارهای دیگری رفتند. به طوری که شمار زیادی از افراد از این کسب‌وکار بیرون رفتند.
مک‌فارلند می‌گوید: در میانه دهه ۱۹۴۰ هنوز حدود ۶۳ هزار تعمیرگاه کفش در آمریکای شمالی وجود داشت. آن موقع دوره انفجار زاد و ولد بود و نسلی وجود داشت که مشتریان خوبی بودند. وقتی داشتم بزرگ می‌شدم مردم از کفش‌شان مراقبت می‌کردند. زیره کفش‌شان را عوض می‌کردند و کفش بعد از خودشان به برادران و خواهران‌شان می‌رسید.
دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ که رسید استفاده از مواد خام مصنوعی و ارزان سبب شد تعمیر کفش برای مصرف‌کننده جذابیت کم‌تری داشته باشد. مک‌فارلند می‌گوید: ناگهان با کفش‌هایی مواجه شدیم که چندان تعمیرپذیر نبودند
به یاد می‌آورد که یک مشتری یک جفت چکمه زیبا با رویه چرمی و زیره پلی‌یورتان را برای تعمیر آورده بود. می‌گوید: گویا قبل از فروش مدت زیادی در انبار بودند و همین که مشتری یک بار آن‌ها را پوشید زیره آن در رفت. رویه تازه و نو بود و زیره آن در رفته بود. مواد مصنوعی چنین وضعیتی دارند.
در دهه ۱۹۹۰ حدود ۱۵ هزار تعمیرگاه کفش در آمریکای شمالی وجود داشت. مک‌فارلند می‌گوید از آن هنگام مشتریان وی عمدتاً قدیمی‌هایی بوده‌اند که مراقبت از کفش همچنان برای‌شان مهم است. او می‌گوید اکنون نسل جدیدی از مصرف‌کنندگان را می‌بیند که به کیفیت کفش و در نتیجه به تعمیر و مراقبت از آن بها می‌دهند. رده سنی ۲۸ تا ۴۰ ناگهان به خرید کفش‌های با کیفیت روی آورده‌اند. رسانه‌های اجتماعی نیز چگونگی انتخاب کفش برای خرید و نحوه مراقبت از آن را شرح می‌دهند. برای مثال هشتگی به نام برق یک‌شنبه کفش به راه انداخته‌اند و عکس‌های کفش‌های تازه واکس زده‌اشان را منتشر می‌کنند.
مک‌فارلند از بچگی در کسب و کار تعمیر کفش بوده و می‌گوید: روزهای قدیم دارد بر می‌گردد. روزهای افول این صنعت را دیده‌ام و می‌گویم که دوباره علاقه به کیفیت در حال رشد است.
البته تعمیر کفش هرگز از بین نرفت و همیشه مشتریانی بودند که به مواد خام دارای ظرافت و کیفیت کار بها می‌داده‌اند. گروه پایپوش فرانسوی جی‌ام وستون می‌گوید در کارخانه‌اش واقع در لیموژ نزدیک به ۱۰ هزار جفت را تعمیر می‌کند. پنج استادکار تمام وقت به قسمت مچ چکمه ورقه‌های انعطاف‌پذیر جدید اضافه می‌کنند، بندهای کفش راحتی را عوض می‌کنند، پاشنه‌های دست‌دوز گوشه فلزی اضافه می‌کنند، چرم‌کشی می‌کنند و غیره.
مغزی‌گذاری کفش گروه گودیر امکان می‌دهد تا بتوان چند بار زیره آن را عوض کرد. چرم زیره گیاهی این گروه از دباغی بستین است و کفش‌های آن طی فرایندی ۱۰۰ مرحله‌ای تولید می‌شود که شامل مغزی‌دوزی، همارسازی لبه‌های زیره و رنگ‌آمیزی می‌شود. اما با رونقی که مک‌فارلند هم گفته است جی‌ام وستون به تازگی مجموعه جدیدی از کفش‌های تعمیری و بازسازی شده به نام عتیقه‌های وستون عرضه کرده است. کفش‌های به درد بخور به لیموژ می‌آید و بعد از بازسازی به قیمت ارزان به فروش گذاشته می‌شود.

آموزش دادن مصرف‌کننده و ترویج صنعت
آقای مک‌فارلند می‌گوید: نگهداری و جلا دادن رویه چرمی برای سالیان سال آسان است. آستر چرم از رویه محافظت می‌کند و خیلی نرم‌تر است. زیره بیرونی چرمی همیشه شیک‌ترین جلوه را دارد. این اجزا می‌توانند کاری کنند که کفش ده‌ها سال دوام بیاورد. به شرطی که به طور مناسب از آن نگه‌داری کنیم.
پارسال اس‌اس‌آی‌ای در یوتیوب فیلم‌های کوتاهی در مورد موضوعاتی مثل خرید کفش‌های زیبا، خوب مراقبت کردن از کفش و تعویض به موقع زیره منتشر کرد. مک‌فارلند می‌گوید: می‌خواهیم به مصرف‌کننده آموزش بدهیم. حرف ما این است که گول فلان مواد را نخورید. می‌خواهیم یاد بگیرند دنبال چه کفش‌هایی بروند. قرار است فیلم‌های بیش‌تری هم تابستان امسال منتشر کنیم.

در اجلاس ۲۰۲۰ اس‌اس‌آی‌ای که قرار است ژوییه امسال در شیکاگو برگزار شود نخستین مسابقه واکس‌زنی آمریکای شمالی برگزار می‌شود. استیسی تننبام کارگردان فیلم مستند واکس کفش محصول ۲۰۱۷ یکی از داوران این رقابت است . آقای مک‌فارلند می‌گوید: به این ترتیب مصرف کننده را بیش‌تر با مراقبت از کفش آشنا می‌کنیم. به خصوص در شیکاگو که پر از برف و شوره است و واکسی‌های محشری دارد.
نیمه دیگر ماموریت اس‌اس‌آی‌ای پشتیبانی از صنعت پایپوش با اتکا به همایش‌های آموزشی مثل نشست سالانه آن است. گیل سوندلینگ مدیر چکمه‌فروشی دلمار در آلبانی ایالت نیویورک یکی از سخن‌رانان امسال است. وقتی که تعمیرگاه کفش خانوادگی مک‌فارلند به وی به ارث رسید نمی‌دانست چه کند.

زحمات عمری پدربزرگ و مادربزرگش در این کسب و کار را دیده بود و دوست داشت شغل دیگری برگزیند. هنوز تصمیم خود را نگرفته بود که به قصد تماشای تازه‌ترین ماشین‌افزارها در نمایشگاه اس‌اس‌آی‌ای حضور یافت. بعد در یکی از سخنرانی‌های خانم سوندلینگ شرکت کرد. می‌گوید: باعث شد بفهمم که از پس اداره کردن این کسب و کار برمی‌آیم. یاد گرفتم که چطور کارگاه را تمیز نگه دارم، چطور به کارم جلوه بدهم، چطور با مشتریان رفتار کنم و چطور کسب و کار را به راه بیاندازم. طبق توصیه‌های‌اش کار را شروع کردم.
او در نمایشگاه سال بعد و بعد از آن هم شرکت کرد و برنده مدال نقره مسابقه تعمیر کفش شد. اکنون هم رئیس اس‌اس‌آی‌ای شده است. می‌گوید: خانم سوندلینگ توجه همه را جلب می‌کند چون حرف‌های‌اش مهم است. ریاست فرصتی بود تا با دل و جان به این صنعت بپردازم.
مک‌فارلند می‌گوید: به تمام کفاشی‌های کشور سر می‌زنم. همه‌شان می‌پرسند کارگر سراغ ندارم؟ خیلی کفش برای‌شان می‌آورند اما نیروی کار کافی ندارند.

برخی کارهای عقب افتاده زیادی دارند. برطرف کردن این کمبود دشوار است چون استادکاران وقت چندانی برای آموزش دادن ندارند. مک‌فارلند می‌گوید: به قدری سرمان شلوغ است وقتی کسی داخل مغازه بیاید تا نکته‌ای را بپرسد باید کلی منتظر بماند. مدارس یا دوره‌های فنی حرفه‌ای صنعت کفاشی هم در آمریکای شمالی کم است. به همین دلیل است که مک‌فارلند بسی خوشحال است که شرکت پایپوش‌سازی مارسل مرسان مجارستان می‌خواهد در شهر لانکستر ایالت پنسیلوانیا مدرسه پایپوش‌سازی دایر کند.